تاریخچه پسته
تاریخچه کامل پسته در ایران و جهان
خاستگاه اولیه پسته
پسته یکی از قدیمی‌ترین آجیل‌های دنیا محسوب می‌شود که خاستگاه آن به ایران، آسیای مرکزی و منطقه خاورمیانه برمی‌گردد. پژوهش‌های تاریخی و باستان‌شناسی نشان می‌دهد که کشت نهال پسته در ایران به حدود ۴۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد.
دوران شکوه: صادرات پسته در زمان هخامنشیان
نخستین اسناد مکتوب درباره پسته در کتاب تاریخ «هرودوت» آمده است و در شاهنامه فردوسی نیز از پسته به‌عنوان خوراک نیروزا برای سپاهیان یاد شده. این نشان می‌دهد که پسته علاوه بر استفاده تغذیه‌ای، بخشی از فرهنگ ایران باستان نیز بوده است.
پسته در متون تاریخی
در زمان امپراتوری هخامنشیان، پسته یکی از کالاهای صادراتی مهم ایران بود. صادرات آن به کشورهای اطراف نظیر هند، چین و بخش‌هایی از اروپا، از ۲۵۰۰ سال پیش انجام می‌شده است. این آجیل خوش‌طعم حتی در دربار پادشاهان نیز استفاده می‌شده و جایگاه ویژه‌ای داشته است.
درخت پسته در ایران قدیم
در ابتدا درخت پسته به‌صورت خودرو و وحشی در مناطقی مثل خراسان بزرگ رشد می‌کرد. به مرور زمان، مردم بومی به کشت آن پرداختند و از یک گیاه وحشی، محصولی اقتصادی و قابل‌توسعه ساختند.درخت پسته گیاهی دوپایه است که گل‌های نر و ماده روی درختان جداگانه رشد می‌کنند. گل‌آذین آن به‌صورت خوشه‌ای است و برگ‌های آن دارای برگچه‌هایی نوک‌تیز و جذاب‌اند.
گسترش جهانی پسته
در قرن اول میلادی، پسته توسط رومی‌ها به اروپا راه یافت و از آنجا در منطقه مدیترانه گسترش پیدا کرد. سپس به آمریکا رسید و در ایالت کالیفرنیا به‌صورت صنعتی کشت شد. در حال حاضر، ایالات متحده بزرگ‌ترین رقیب ایران در تولید پسته است.
جایگاه ایران در صنعت پسته
تا سال‌ها، ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده و صادرکننده پسته در جهان بود. شهرهایی مثل رفسنجان، دامغان، زرند، سیرجان، نائین، قزوین و کاشان قطب‌های مهم پسته در ایران محسوب می‌شوند. هم‌اکنون ایران با بیش از ۵۵ درصد تولید و ۶۰ درصد صادرات پسته، سهم بزرگی از بازار جهانی را در اختیار دارد.
انواع پسته ایرانی
ایران در زمینه تنوع پسته نیز در جهان زبان‌زد است. معروف‌ترین انواع پسته ایرانی عبارت‌اند از:
- پسته فندقی: کوچک، خوش‌طعم، مناسب صادرات
پسته کله‌قوچی: درشت و گرد، محبوب در اروپا
پسته احمد آقایی: کشیده، زیبا و لوکس
پسته اکبری: بلند و مجلسی، بسیار محبوب در بازارهای داخلی
ارزش اقتصادی
صادرات پسته ایران سالانه بیش از ۴۰۰ میلیون دلار ارزآوری دارد و نقش مهمی در صادرات غیرنفتی کشور ایفا می‌کند. همین موضوع باعث شده بسیاری از کشاورزان مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران، به کشت پسته روی بیاورند.